Diagnostyka

Badanie fizykalne jest badaniem lekarskim przeprowadzanym w czasie wizyty w gabinecie. Urolog wykona badanie palpacyjne, m.in. brzucha czy dolnej części pleców, w poszukiwaniu miejsc, które bolą, tzw. punkty spustowe (triggerpoints). Dokona również badania zewnętrznych narządów płciowych: u mężczyzn badanie jąder i per rectum (ocena palpacyjna gruczołu krokowego), u kobiet badanie palpacyjne dna miednicy per vaginam (przez pochwę) i per rectum (przez odbyt). Badanie per vaginam u urologa nie różni się istotnie od tego przeprowadzanego w gabinecie ginekologicznym. Wykonuje się je na fotelu ginekologicznym, najczęściej z pomocą wziernika. Ocenia się statykę narządu płciowego, stan błony śluzowej pochwy. Lekarz sprawdzi funkcje mięśni dna miednicy (napięcie podstawowe, siłę, wytrzymałość, zdolność szybkich reakcji), będzie miał również możliwość zlokalizowania punktów spustowych. Badanie per rectum zazwyczaj odbywa się w pozycji leżącej z nogami zgiętymi w stawach biodrowym i kolanowym i pośladkami ułożonymi na brzegu kozetki. Urolog, używając rękawiczek jednorazowych i wazeliny, dokona palcem oceny dna miednicy u kobiet oraz gruczołu krokowego u mężczyzn. Badania nie należy się wstydzić, jest to nieinwazyjna metoda pozyskania informacji, które pozwolą na prawidłowe ustalenie dalszej diagnostyki lub leczenia.

Ogólne badanie moczu jest podstawowym badaniem laboratoryjnym, pozwalającym na wykrycie wielu chorób. Poddane ocenie zostają cechy fizyczne i biochemiczne moczu, a także sprawdzana jest obecność m.in. krwinek czerwonych, kryształków, bakterii, komórek grzybów lub pasożytów czy też ciał ketonowych. W diagnostyce śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego/zespołu bolesnego pęcherza badanie pozwala wykluczyć infekcje. Do badania należy się przygotować: na 24h przed oddaniem moczu należy, w zależności od zalecenia lekarza, odstawić bądź normalnie przyjmować dotychczasowe leki, unikać żucia gumy, picia alkoholu, większej ilości herbaty i kawy, nie należy spożywać buraków, marchwi, rabarbaru, porzeczek i jagód, które mogą zabarwić mocz. Należy unikać wzmożonego wysiłku fizycznego. Kobiety powinny poinformować lekarza o fazie cyklu, w którym wykonały badanie. Mocz powinien być oddany do wyjałowionego pojemnika (dostępne w każdej aptece i laboratoriach). Przed oddaniem moczu należy umyć ręce oraz okolice intymne. Do badania powinien być używany jedynie pierwszy poranny mocz ze środkowego strumienia (pierwszy oddawany jest do toalety, następnie pojemnik umiejscawiamy tak, by nie dotykał okolic intymnych). Najlepiej, aby próbka została dostarczona do laboratorium w ciągu godziny od pobrania, jeżeli nie jest to możliwe, należy ją przechowywać w chłodnym miejscu (np. lodówka) bez dostępu do światła.

Badanie urodynamiczne to badanie, którego celem jest ocena funkcjonowania pęcherza moczowego
i cewki moczowej. Nie wszystkie elementy badania urodynamicznego wykonuje się u osób z bólem pęcherza. Jest to po prostu zbyt bolesne. Wybór, jak należy wykonać badanie należy do lekarza. Na badanie urodynamiczne składają się: badania przepływu moczu przez cewkę moczową (uroflowmetria); USG jamy brzusznej, pozwalające ocenić zaleganie moczu po mikcji; cystometrii, mierzącej ciśnienia panujące w pęcherzu moczowym i w jamie brzusznej, cystometrii mikcyjnej, która pozwala na zróżnicowanie osłabionej kurczliwości wypieracza od przeszkody podpęcherzowej oraz profilometrii, która pozwala na zmierzenie spoczynkowego i wysiłkowego ciśnienia w cewce i długości czynnościowej cewki, a także na stwierdzenie niestabilności cewki. Badanie urodynamiczne jest badaniem inwazyjnym i dość nieprzyjemnym, pozwala jednak kompleksowo ocenić stan pęcherza moczowego i cewki, co znacząco może przyczynić się do postawienia trafnej diagnozy. Badanie trwa od 60 do 90 minut, przeprowadzane jest na fotelu urologiczno-ginekologicznym. Pacjent musi rozebrać się do połowy. Przed badaniem, po użyciu znieczulenia miejscowego, do pęcherza moczowego wprowadzany jest cewnik, drugi umieszczany jest w odbytnicy (do obu podłączone są przetworniki ciśnienia). W okolicach odbytu przyklejane są elektrody. Pacjent, przygotowując się do badania, nie musi być na czczo, ale najlepiej, jeżeli przed badaniem będzie po wypróżnieniu. Jeżeli jest taka możliwość, pacjent powinien zgłosić się na badanie z pełnym pęcherzem. Jeśli dolegliwości pacjenta na to nie pozwalają, nie powinien narażać się na dodatkowy ból oraz stres i przyjść w możliwie najbardziej komfortowym dla siebie stanie. Należy pamiętać o wykonaniu toalety całego ciała. Przeciwskazaniem do badania jest aktywna infekcja dróg moczowych, dlatego przed badaniem urodynamicznym konieczne jest wykonanie badania ogólnego moczu. Dowiedz się więcej. 

Cystoskopia jest badaniem pozwalającym na wzrokową ocenę błony śluzowej wyściełającej pęcherz moczowy. Cystoskopia, jeśli jest wykonywana cystoskopem giętkim, jest w zasadzie bezbolesna. Zastosowanie cystoskopu giętkiego daje większe możliwości diagnostyczne, pozwala też na podanie do pęcherza leku (np. toksyny botulinowej). Pacjent podczas badania siedzi na specjalnym fotelu ze zgiętymi nogami i stopami opartymi na podpórce. Lekarz wykonujący badanie, wprowadza do cewki moczowej, a następnie do pęcherza, cystoskop. Cystoskop to rodzaj wziernika, przypominającego metalową rurkę, zaopatrzony w światłoczuły układ optyczny, umożliwiający lekarzowi wzrokową ocenę stanu pęcherza moczowego. Cystoskopia cystoskopem sztywnym często wymaga znieczulenia ogólnego. Znieczulenie takie nie jest konieczne przy cystoskopii giętkiej, wykonywanej cystoskopem giętkim, który umożliwia dokładniejsze obejrzenie całego pęcherza.

Przed badaniem cystoskop smarowany jest żelem znieczulającym. Po badaniu mogą wystąpić objawy, które powinny samoistnie ustąpić w ciągu kilku dni. Są to głównie pieczenie i dyskomfort przy oddawaniu moczu, czy też zwiększone parcie na pęcherz.Po zabiegu cystoskopii można zastosować profilaktykę antybiotykową infekcji.

Spotkanie z lekarzem to pierwszy krok do postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia. Z problemami układu moczowego należy zgłosić się do urologa (konieczne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu). Kobiety często decydują się również na opisanie swoich dolegliwości ginekologowi. Podczas wizyty warto pamiętać, że jest to wizyta u lekarza i nie należy wstydzić się żadnych objawów, każda informacja może pomóc we właściwym zdiagnozowaniu problemu. Warto spisać wszystkie objawy na kartce, żeby niczego nie pominąć. Należy przekazać informację o częstotliwości występowania objawów, czy zdarzały się już wcześniej, czy były wcześniej leczone, jakie leki są przyjmowane lub niedawno zakończono ich przyjmowanie (nie zapominajmy również o suplementach i ziołach). Przed wizytą zalecane jest również prowadzenie dziennika mikcji, gdzie przez 3 dni (najlepiej 2 dni pracujące i jeden wolny) opisujemy porę i ilość przyjmowanych płynów oraz porę i ilość oddawanego moczu, wraz z opisem wszystkich dolegliwości mu towarzyszących. Należy wziąć ze sobą wszystkie aktualnie posiadane badania (krew, badanie moczu, USG). Przed wizytą należy zadbać o higienę.

Diagnostyka śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego/ zespołu bolesnego pęcherza polega w dużej mierze na wykluczeniu innych jednostek chorobowych, w tym infekcji dróg moczowych i narządów płciowych, nowotworów dróg moczowych i rodnych, kamicy nerek i pęcherza, nieprawidłowości w budowie pęcherza, nerek, czy narządów płciowych, endometriozy. Trzeba też pamiętać, że śródmiąższowe zapalenie pęcherza często współwystępuje z zespołem jelita nadwrażliwego, zespołem Sjogrena oraz chorobami autoimmunologicznymi.

W diagnostyce chorób układu moczowego może zostać zlecone również USG przezodbytnicze, które jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym. Wykonuje się je w pozycji kolankowo-łokciowej (na czworaka) lub leżącej (tyłem do lekarza z wypiętymi pośladkami). Badanie wykonywane jest przy pomocy ultrasonograficznej sondy, która jest wąska i ma obły kształt. Nakłada się na nią jednorazową powłoczkę oraz żel ułatwiający wprowadzenie sondy do odbytu. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, nie ma potrzeby zażywania środków przeczyszczających czy też lewatywy (można je zastosować dla własnego komfortu). Zalecane jest jedynie opróżnienie pęcherza przed badaniem.

W diagnostyce chorób układu moczowego może zostać zlecone również USG przezpochwowe, które jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym. Pacjentka rozbiera się od pasa w dół. Badanie wykonuje się na specjalnej kozetce bądź fotelu ginekologicznym, przy pomocy ultrasonograficznej sondy (podłużne urządzenie o średnicy około 2 cm). Nakłada się na nią jednorazową powłoczkę oraz żel ułatwiający wprowadzenie sondy do pochwy. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, należy mieć jedynie opróżniony pęcherz.

USG urologiczne (usg jamy brzusznej), to badanie obrazowe umożliwiające ocenę narządów, takich jak nerki czy pęcherz moczowy. Badanie wykonywane jest zazwyczaj w pozycji leżącej. W czasie badania lekarz może poprosić o zmianę pozycji. Na dzień przed badaniem należy nie jeść ciężkostrawnych posiłków (przede wszystkim unikać produktów wzdymających), na ok. 6h przed badaniem nie należy spożywać posiłków, pić napojów gazowanych i słodkich, palić tytoniu i żuć gumy. Na badanie należy zgłosić się z pełnym pęcherzem (zaleca się wypicie ok 1,5l wody w ciągu 2h przed badaniem). USG jamy brzusznej jest badaniem bezinwazyjnym i bezbolesnym, nie ma przeciwskazań do jego wykonania.